شغل حراست يكي از مشاغل در سازمان‌ها، ادارات، شركت‌هاي خصوصي و اماكن عمومي است كه در حفظ امنيت، نظم و جلوگيري از تهديدهاي احتمالي كمك مي‌كند. افرادي كه در اين حوزه فعاليت دارند، مسئوليت‌هاي سنگيني بر عهده دارند و بايد در هر لحظه آماده رويارويي با چالش‌هاي پيش بيني نشده باشند.
با وجود اهميت بالاي اين حرفه، شغل حراست با مشكلات و سختي‌هاي خاصي همراه است كه مي‌تواند بر سلامت جسمي و روحي افراد تأثير بگذارد. ساعت‌هاي كاري نامنظم، استرس و فشار رواني، حقوق و مزاياي محدود و خطرات از جمله معايبي هستند كه بسياري از افراد فعال در اين حوزه با آن‌ها مواجه‌اند.
در اين مقاله، به بررسي دقيق چالش‌ها و معايب شغل حراست مي‌پردازيم. اگر شما يا يكي از آشنايانتان به اين حرفه علاقه‌مند هستيد يا در آن فعاليت مي‌كنيد، مطالعه اين مطلب مي‌تواند به درك بهتر شرايط و مشكلات اين شغل كمك كند.
تعريف حراست و نگهباني
حراست به مجموعه‌اي از اقدامات، تدابير و نظارت‌هاي امنيتي گفته مي‌شود كه با هدف حفظ نظم، ايمني و پيشگيري از تهديدهاي احتمالي در سازمان‌ها، ادارات، شركت‌ها و اماكن عمومي انجام مي‌شود. واحدهاي حراست وظيفه دارند از اطلاعات، اسناد، تجهيزات و كاركنان يك مجموعه در برابر خطرات داخلي و خارجي محافظت كنند. اين وظايف شامل شناسايي تهديدات، كنترل ورود و خروج، نظارت بر عملكرد كاركنان، بررسي و تحليل رخدادهاي امنيتي و همكاري با نيروهاي انتظامي در مواقع ضروري مي‌شود. اين وظايف در آگهي استخدام حراست نيز به طور كامل ذكر مي‌شود. در واقع، كاركنان حراست نقش مهمي در پيشگيري از تخلفات و ارتقاي سطح امنيتي يك مجموعه دارند.
از سوي ديگر، نگهباني بخشي از فعاليت‌هاي حفاظتي است كه بيشتر بر كنترل فيزيكي و نظارت بر ورود و خروج افراد و وسايل نقليه تمركز دارد. وظايف يك نگهبان معمولاً شامل گشت‌زني، ثبت و بررسي تردد، كنترل سيستم‌هاي نظارتي مانند دوربين‌هاي امنيتي و واكنش سريع به رويدادهاي مشكوك مي‌شود. برخلاف حراست كه بيشتر جنبه مديريتي و نظارتي دارد، شغل نگهباني بر اجراي مستقيم وظايف امنيتي متمركز است. با اين حال، در برخي از سازمان‌ها، اين دو عنوان شغلي به اشتباه به جاي يكديگر استفاده مي‌شوند، در حالي كه تفاوت‌هاي مشخصي در وظايف و مسئوليت‌هاي آن‌ها وجود دارد.
شرح وظايف حراست در ادارات دولتي و خصوصي
وظايف واحد حراست در هر سازمان بسته به نوع فعاليت آن مجموعه ممكن است كمي متفاوت باشند، اما به طور كلي شرح وظايف كارشناس مسئول حراست شامل موارد زير هستند:
حفاظت از اسناد، اطلاعات و دارايي‌هاي سازمان
واحد حراست مسئول حفاظت از اسناد محرمانه، اطلاعات حساس و اموال فيزيكي سازمان است. اين كار از طريق ايجاد و اجراي پروتكل‌هاي امنيتي، محدود كردن دسترسي افراد غير مجاز و نظارت بر روش‌هاي نگهداري اطلاعات انجام مي‌شود. همچنين، در صورت بروز نشت اطلاعات يا سواستفاده از اسناد، حراست موظف است آن را بررسي و گزارش كند.
نظارت بر ورود و خروج كاركنان و مراجعان
كنترل ورود و خروج افراد به سازمان يكي از اصلي‌ترين وظايف حراست است. اين كار معمولاً با ثبت اطلاعات افراد، بررسي كارت‌هاي شناسايي، استفاده از دستگاه‌هاي كنترل تردد و نظارت بر دوربين‌هاي امنيتي انجام مي‌شود. هدف اين وظيفه جلوگيري از ورود افراد غيرمجاز و اطمينان از رعايت پروتكل‌هاي امنيتي در محيط كاري است.
بررسي و ارزيابي تهديدات امنيتي
واحد حراست موظف است تهديدات و ريسك‌هاي احتمالي را شناسايي و تحليل كند. اين كار شامل بررسي مداوم فضاي سازمان، ارزيابي نقاط آسيب پذير، اجراي برنامه‌هاي امنيتي و ارائه راهكارهاي پيشگيرانه است. در صورت وقوع حوادث مشكوك يا نقض امنيتي، حراست بايد علت را بررسي كرده و براي رفع آن اقدام كند.
رسيدگي به تخلفات و رفتارهاي غيرقانوني در سازمان
هرگونه تخلف اداري، سواستفاده از اموال سازمان، رشوه گيري، سرقت يا تخلف‌هاي اخلاقي بايد توسط حراست بررسي شود. اين واحد با جمع آوري مدارك، مصاحبه با افراد درگير و همكاري با بخش‌هاي حقوقي يا انتظامي، براي برخورد با تخلفات تصميم‌گيري مي‌كند.
برقراري نظم و امنيت در محيط كار
حراست بايد نظم كاري و انضباط سازماني را حفظ كند. اين موضوع شامل كنترل تردد كاركنان، بررسي رعايت قوانين داخلي سازمان، برخورد با رفتارهاي نادرست و هماهنگي با نيروهاي انتظامي در مواقع ضروري است. همچنين، در صورت وقوع بحران‌هايي مانند درگيري‌هاي داخلي، واحد حراست وظيفه مديريت و كنترل اوضاع را بر عهده دارد.
مديريت و نظارت بر تجهيزات امنيتي
واحد حراست مسئول بررسي و نگهداري از دوربين‌هاي مدار بسته، سيستم‌هاي اعلام خطر، دستگاه‌هاي كنترل دسترسي، آلارم‌ها و تجهيزات ايمني است. اين كار شامل بازرسي دوره‌اي تجهيزات، گزارش خرابي‌ها و به‌روزرساني سيستم‌هاي امنيتي مي‌شود تا از عملكرد صحيح آن‌ها اطمينان حاصل شود.
هماهنگي با نيروهاي انتظامي و ساير نهادهاي امنيتي
در مواردي كه تهديدات امنيتي جدي‌تر باشد، واحد حراست بايد با پليس، يگان‌هاي ويژه يا ديگر سازمان‌هاي مسئول امنيتي همكاري كند. اين كار شامل گزارش‌دهي درباره حوادث، ارائه اطلاعات لازم به مقامات و اجراي دستورالعمل‌هاي امنيتي مرتبط مي‌شود.
مديريت بحران و واكنش سريع به حوادث
در صورت بروز حوادثي مانند آتش سوزي، سرقت، تهديدات تروريستي يا ناآرامي‌هاي داخلي، حراست بايد بتواند با سرعت واكنش نشان دهد. اين شامل هدايت كاركنان به محل امن، اجراي پروتكل‌هاي تخليه اضطراري، برقراري ارتباط با تيم‌هاي امدادي و كاهش خسارات ناشي از بحران است.
نظارت بر رعايت قوانين و مقررات سازماني
حراست نقش مهمي در كنترل اجراي قوانين داخلي سازمان، از جمله رعايت ساعات كاري، استفاده صحيح از تجهيزات سازماني و جلوگيري از تخلفات اداري دارد. اين واحد در صورت مشاهده نقض قوانين، افراد خاطي را شناسايي و اقدامات لازم را انجام مي‌دهد.
مزايا و معايب شغل حراست
شغل حراست يكي از مشاغل حساس و پراهميت در سازمان‌ها، ادارات و شركت‌هاي خصوصي است. با اين حال، اين حرفه مزايا و معايبي هم دارد كه در ادامه بررسي مي‌كنيم:
مزاياي شغل حراست
مزاياي شغل حراست شامل موارد زير هستند:
ثبات شغلي و امنيت كاري
يكي از مزيت‌هاي مهم شغل حراست، ثبات شغلي بالا است. سازمان‌ها و شركت‌ها هميشه به نيروهاي حراستي نياز دارند، بنابراين احتمال بيكاري و از دست دادن شغل نسبت به برخي حرفه‌هاي ديگر كمتر است.
امكان استخدام در سازمان‌هاي مختلف
افراد شاغل در حوزه حراست مي‌توانند در ادارات دولتي، شركت‌هاي خصوصي، بانك‌ها، بيمارستان‌ها، كارخانه‌ها و مراكز تجاري مشغول به كار شوند. اين تنوع فرصت‌هاي شغلي باعث مي‌شود افراد بتوانند متناسب با شرايط خود، محل كار مناسبي انتخاب كنند.
مزاياي بيمه و بازنشستگي (در برخي سازمان‌ها)
حقوق و مزاياي شغل حراست معمولا به موقع پرداخت مي‌شود. همچنين، در بسياري از سازمان‌ها، كاركنان حراست از بيمه تأمين اجتماعي، بيمه تكميلي و مزاياي بازنشستگي برخوردار هستند كه مي‌تواند در درازمدت و زمان بازنشستگي برايشان سودآور باشد. البته اين مزايا در بخش خصوصي و دولتي ممكن است متفاوت باشند.
اهميت و جايگاه شغلي در سازمان
حراست نقش مهمي در حفظ امنيت اطلاعات، اموال و كاركنان سازمان دارد. اين شغل از نظر مديريتي و امنيتي جايگاه مهمي داشته و در برخي موارد امكان پيشرفت شغلي به سمت‌هاي بالاتر در حوزه امنيتي و مديريتي وجود دارد.
معايب شغل حراست
مهم‌ترين معايب شغل حراست:
فشار رواني و استرس بالا
شاغلان در بخش حراست با تهديدات، حوادث غيرمنتظره و موقعيت‌هاي پرتنش مواجه‌اند. مسئوليت حفظ امنيت سازمان و جلوگيري از تخلفات مي‌تواند فشار رواني زيادي ايجاد كند.
شيفت‌هاي كاري نامنظم و طولاني
بسياري از مشاغل حراستي نياز به شيفت‌هاي شبانه، كار در روزهاي تعطيل و ساعات كاري طولاني دارند. اين موضوع ممكن است باعث اختلال در زندگي شخصي و خانوادگي افراد شود.
خطرات و مواجهه با شرايط پرريسك
افراد شاغل در حراست ممكن است با خطراتي مانند درگيري‌هاي فيزيكي، تهديدات امنيتي، سرقت و حتي حملات مسلحانه مواجه شوند. اين موارد مي‌توانند سلامت جسمي و روحي آن‌ها را به خطر بيندازند.
درآمد و مزاياي ناكافي
قانون كار در مورد شغل نگهباني حقوق بالايي پيشنهاد نداده است. در بسياري از سازمان‌ها، حقوق و مزاياي كاركنان حراست نسبت به سختي و حساسيت شغل آن‌ها كمتر از حد انتظار است. در برخي موارد، اضافه‌كاري‌هاي زياد نيز به درستي پرداخت نمي‌شود.
يكنواختي و خستگي شغلي
برخي از وظايف حراست شركت و ادارات مانند كنترل ورود و خروج، نظارت بر دوربين‌هاي امنيتي و گشت‌زني‌هاي طولاني ممكن است به مرور زمان باعث خستگي و يكنواختي شغلي شوند.
آيا شغل نگهباني جزو مشاغل سخت است؟
بله، شغل نگهباني جزو مشاغل سخت محسوب مي‌شود. اين حرفه با چالش‌هاي جسمي و رواني زيادي همراه است كه آن را در دسته مشاغل پرزحمت و دشوار قرار مي‌دهد.
جمع بندي
شغل نگهباني يكي از حرفه‌هاي مهم در حوزه امنيت است كه در بخش‌هاي مختلف از جمله بيمارستان، ادارات و حتي نگهباني باغ كاربرد دارد. مامور حراست و مسئول حراست وظيفه حفاظت فيزيكي و تأمين امنيت اماكن را بر عهده دارند. وظايف نگهبان نيز شامل كنترل تردد، نظارت بر دارايي‌هاي سازمان و همكاري با بخش انتظامات مي‌شوند. مشاغلي مانند نگهبان بانك نياز به دقت و مسئوليت‌پذيري بالايي دارند. با توجه به نياز مستمر به نيروي امنيتي، فرصت‌هاي استخدام حراست و استخدام نگهبان در سازمان‌هاي مختلف براي كاركنان حراستي فراهم است، اما چالش‌هاي خاص خود را نيز دارد.
افرادي كه قصد ورود به اين حوزه را دارند، بايد از چالش‌هاي آن آگاه باشند و با آمادگي جسمي و روحي كافي وارد اين حرفه شوند. همچنين، سازمان‌ها بايد براي بهبود شرايط كاري و افزايش حمايت‌هاي شغلي از كاركنان حراست تلاش كنند تا اين حرفه با استانداردهاي بالاتر و امنيت شغلي بيشتر همراه شود.